Το ευαγγέλιο του Ιούδα

ΙΟΥΔΑΣ - Μια αναγκαία συνιστώσα της χοντροκομμένης διαμάχης του καλού και του κακού, όπου καλό και κακό είναι ό,τι ορίζει πάντα η εξουσία και η καθεστηκυία τάξη

Πολλά έχουν ακουστεί για τον ρόλο του Ιούδα. Συνήθως βλέπουμε μια αντιπαράθεση μεταξύ των υποστηρικτών της χριστιανικής κοινότητας που στη χώρα μας εμφανίζεται υπό το ορθόδοξο δόγμα και των λεγόμενων εσωτεριστών αναζητητών, όπου οι πρώτοι παραμένουν απίστευτα κολλημένοι στην καθιερωμένη ανά τους αιώνες παράδοση και οι τελευταίοι θεωρούν αληθινό οτιδήποτε κοντράρεται με την επίσημη άποψη. Ο χριστιανισμός εμποτισμένος από το μανιχαϊστικό πνεύμα δημιούργησε και συντήρησε την εικόνα του κακού προδότη εναντίον του πανάγαθου σωτήρα, παρόλο που τα κίνητρα και οι λόγοι αυτής της υποτιθέμενης προδοσίας ήταν πάντοτε πολύ σκοτεινά.
Ευτυχώς που η ιστορική έρευνα εδώ και χρόνια δεν αποτελεί υποστήριγμα των εξουσιατικών ιερατείων και έτσι όλες οι φιλοσοφικές και θρησκευτικές τάσεις εξετάζονται μέσα στα πνευματικά και κοινωνικο-πολιτικά δεδομένα κάθε εποχής. Η εποχή γύρω από το έτος 0 είναι ένα χάος που βράζει. Όλες οι ιδέες έρχονται στο προσκήνιο, διεκδικώντας ένα μερίδιο παρουσίας και επιβίωσης. Κάποιες απ΄αυτές πηγάζουν από μανιχαϊστικές περσικές πηγές, άλλες από καββαλιστικές ιουδαϊκές αντιλήψεις, άλλες από απομονωμένες εσσαϊκές αδελφότητες που επιδίδονται σε συνεχείς καθαρμούς μέσα σε ένα μιασμένο υποτίθεται κόσμο. Άλλες ιδέες πηγάζουν από νεοπυθαγόρειες και νεοπλατωνικές κινήσεις και κάποιες άλλες, οι κυρίαρχες ίσως της εποχής από γνωστικές κινήσεις όπου η κοσμογονία τους βασίζεται στην περίφημη θεωρία ενός απόμακρου φωτεινού δημιουργού και ενός δεύτερου δημιουργού που δυστυχώς κάνει λάθος και το αποτέλεσμα είναι αυτός ο κόσμος του πόνου και της οδύνης. Η μόνη λύση για τους γνωστικούς είναι η απέκδυση του σώματος και η επαναφορά στο φως, στο πνεύμα, στην αρχέγονη αθωότητα.
Πολύτιμη πηγή για την ανάλυση των γνωστικιστικών ιδεών είναι τα χειρόγραφα του Ναγκ - Χαμαντί, και ένα χειρόγραφο του δεύτερου αιώνα στα κοπτικά που αναφέρεται σε πολλούς πατέρες της εκκλησίας. Πρόκειται για τον Codex Tchacos, που ανακαλύφθηκε το 1978, για να ξαναχαθεί από τότε μέχρι το 2000 σε διάφορα κανάλια αρχαιοκαπηλίας. Ευτυχώς το 2000 αγοράστηκε από την Τσάκος και από τότε μελετήθηκε από πλήθος ερευνητών. Μεταφράστηκε σε διάφορες γλώσσες, μεταξύ των οποίων και στα ελληνικά (έκδοση National Geographic Απριλίου 2006).
Το κείμενο αυτό έχει τεράστια σημασία, γιατί είναι πολύ πρώιμο (δεύτερος αιώνας) σε μια εποχή όπου άκόμη δεν έχει διαμορφωθεί κάποια επίσημη και στη συνέχεια παγιωμένη αντίληψη για το τι είναι τελικά το λεγόμενο χριστικό μήνυμα. Κυρίαρχη γραμμή δεν υπάρχει και οι μεν θεωρούν αιρετικούς τους δε. Είναι θέμα ιστορικής συγκυρίας και όχι φυσικά κάποιας άνωθεν αποκαλύψεως η επικράτηση της συγκεκριμένης δογματικής γραμμής. Οι Γνωστικοί δεν ήταν λιγότερο χριστιανοί από τους Ιωαννικούς ή τους Παυλικούς ή τους Ιακωβικούς ή τους Εβιονίτες ή τους Φιλωνικούς ή τους Ωριγενικούς. Μπορεί σήμερα να θεωρούνται αιρετικοί, αλλά τότε ήταν μια από τις πολλές συνυπάρχουσες γραμμές. Επίσης, τα ευαγγέλια που κυκλοφορούσαν δεν ήταν βέβαια γραμμένα από τον μαθητή ή τον ευαγγελιστή του οποίου φέρουν το όνομα, αλλά αποτελούσαν τη συνοπτική πίστη των οπαδών συγκεκριμένων φατριών. Ο διαχωρισμός τους σε κανονικά και απόκρυφα είναι μεταγενέστερος. Κι έτσι το Ευαγγέλιο του Ιούδα του Codex Tchacos είναι μια σημαντικότατη αποτύπωση των ιδεών που αφορούν το χριστιανικό μήνυμα ίσης αξίας με αυτά που έχουν σήμερα επισημοποιηθεί και σφραγιστεί ως τα μόνα αυθεντικά και θεόπνευστα.
Τελειώνω με ένα απόσπασμα από το Ευαγγέλιο του Ιούδα (περιέργως είναι το μόνο Ευαγγέλιο που δεν αναγράφεται "κατά τον" αλλά "του"), φορτισμένο συγκλονιστικά από τη βασική γνωστική αντίληψη της απελευθέρωσης από το σώμα και της είσδυσης στον κόσμο του ουρανού.
Ιησούς προς Ιούδα: "Εσύ θα τους υπερβείς όλους αυτούς. Γιατί εσύ θα θυσιάσεις τον άνθρωπο που με ενδύει. Προτού γεννηθείς η οργή σου έχει ανάψει, ο αστέρας σου φάνηκε με λαμπρότητα... Κοίταξε, σου έχουν ειπωθεί τα πάντα. Σήκωσε τα μάτια σου και κοίταξε στο σύννεφο και το φως που είναι μέσα του και τους αστέρες που το περιβάλλουν. Ο αστέρας που οδηγεί το δρόμο είναι ο αστέρας σου".